1. Νικήτα: Έχει τύχει ποτέ σε κάποιον να θέλει κάτι απαγορευμένο μόνο γιατί είναι απαγορευμένο! Και να μην μπορεί να ελέγξει τη διάθεση να το αρπάξει?
Babis: Ναι αυτό έχει τύχει σε εμένα και πιστεύω πως σε πολλά άτομα έχει γίνει αυτό. Όταν κάτι είναι απαγορευμένο τότε σε κυριεύει ο φόβος μήπως σε καταλάβουν και αυτό σε κάνει να το θες ακόμα περισσότερο!!
Νικήτα: Είναι περίεργο όμως. Ένας ισορροπημένος άνθρωπος δεν είναι φυσιολογικό να νιώθει ικανοποίηση με κάτι τέτοιο. Είναι λίγο ψεύτικη η χαρά αυτή που προσφέρει κάτι απαγορευμένο.
Νικήτα: Και ποιος ο τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης...Είναι λίγο δύσκολη η θέση κάποιου που πρέπει να αντισταθεί λέγοντας ένα όχι γιατί είναι σαν να πηγαίνει κόντρα στην κόντρα και δημιουργείται έντονη πίεση η οποία σαν αποτέλεσμα έχει το ξέσπασμα αντί την υποχώρηση!!!! νομίζω?
FSRC-Greece, Senior Feng Shui Consultant: Babi και Νικήτα,
η παρουσία στο forum είναι ευχάριστη, αλλά το συγκεκριμένο θέμα που συζητάτε δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο του forum που είναι το Feng Shui. Για αυτό σας παρακαλούμε να το σταματήσετε εδώ. Ευχαριστούμε.
Babis: Μας συγχωρείτε κύριε fengshuipower δεν θα ξανά επαλειφθεί αυτό.
Νικήτα: Συγνώμη!!!
Νικήτα: Και λυπάμαι είχα σκοπό να συνδυάσω το θέμα με το feng shui!!! Ευχαριστώ για την υπομονή σας!!! (1)
1. Οι δύο συνομιλητές, Babis και Νικήτα, που είναι ενδεχομένως επώνυμοι αφού θα μπορούσαν να βρίσκονται στο forum και με ψεύτικα στοιχεία, δεν βωμολοχούν και δεν λένε ανοησίες. Όμως ο Senior σύμβουλος, ο feng shui power όπως τον λέει ο Babis, είναι επώνυμος και αυτοαποκαλείται “Ανώτερος Σύμβουλος και Δάσκαλος του Feng Shui”, οπότε, είτε κάνει λάθος εκείνος είτε κάνει λάθος το “Feng Shui”, είτε εκείνος είναι δάσκαλος είτε δεν είναι, που δεν είναι, γιατί δάσκαλος σημαίνει ενδεχομένως άλλα πράγματα, η απαγόρευση μπαίνει. Η τυπική δικαιολογία που προβάλλεται είναι πως οι δύο συνομιλητές είναι εκτός θέματος, πως το συγκεκριμένο forum έχει αντικείμενο κι αυτό λέγεται “Feng Shui”, ή “τέχνη του ευ ζειν”, και ευ ζειν δεν σημαίνει να αναρωτιέται κανείς για την γοητεία που του ασκεί η απαγόρευση, για το τι σημαίνει ας πούμε παραβατικότητα, νόμος, κανών, δεν χρειάζεται να σκέφτεται τέτοια πράγματα, αρκεί να προσανατολίσει καλά το κρεβάτι του (αφού απαγορεύεται να κοιμάται με το κεφάλι προς τη Δύση), ή να απομακρύνει τους καθρέφτες (αφού δεν πρέπει να βρίσκονται απέναντι απ’ το κρεβάτι γιατί κλέβουν ή δυσχεραίνουν τον ύπνο), ή πιο συνοπτικά, θα πρέπει να απομακρύνει κανείς την αόρατη και περιρρέουσα αρνητική ενέργεια που υπάρχει τριγύρω του, και μ’ αυτό τον τρόπο, όπως διατείνονται κάποιοι, θα εξασφαλίσει την ευημερία σε όλα μάλιστα τα επίπεδα της ζωής του. Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να πει, πως το “Feng Shui” υπάρχει στην Κίνα εδώ και 4.000 χρόνια και βασίζεται σε μια παλαιά κινεζική αντίληψη, που την συναντάμε και στην αρχαία Ελλάδα, ότι ο άνθρωπος πρέπει να εναρμονίζεται με το περιβάλλον του. Όμως, το τι σημαίνει η κάθε λέξη κι η κάθε φράση, έχει σχέση με κείνον που την εκφέρει ή την ακούει, με τα δικά του νοήματα και σημασίες.
2. Απαγορευμένες σχέσεις, απαγορευμένα λόγια, απαγορευμένα κείμενα, απαγορευμένη τέχνη, απαγορευμένη γνώση. Τι σημαίνει απαγορεύω; Από και αγορεύω, από: απομάκρυνση απόσταση στέρηση από κάτι, και αγορεύω: μιλάω σε δημόσιο χώρο στην αγορά του δήμου. Απαγορεύω σημαίνει δεν επιτρέπω, σημαίνει εμποδίζω, σημαίνει λέω όχι. Έτσι έχουμε θρησκευτικές και ηθικές απαγορεύσεις, απαγορεύσεις ομιλίας, επικοινωνίας, απαγορεύσεις εισόδου σε κάποιο χώρο, απαγορεύσεις εξόδου από τη χώρα, απαγορευτικές πινακίδες στάθμευσης και οδικής κυκλοφορίας, απαγόρευση του απόπλου κλπ. Απαγόρευση σημαίνει άρνηση, αλλά σημαίνει και αποτροπή. Και είναι η απαγόρευση πάντα κάτι κακό; Και τι είναι taboo; Η λέξη μας έρχεται από την Πολυνησία, και αναφέρεται σε κάτι που απαγορεύεται να γίνει ή να ειπωθεί για ηθικούς λόγους, σε κάποια απαγορευμένη ιερή όμως και απαράβατη πράξη, κάτι που δεν επιτρέπεται ούτε καν να σκέφτεται ή να διανοείται κανένας, όπως για παράδειγμα τα ισχυρά taboo του ενδοφυλετικού φόνου και της αιμομιξίας.
3. Υπάρχει μια εξαιρετική ιστορία που αφηγείται ο Ηρόδοτος (2). Ο Πέρσης Βασιλιάς Δαρείος ρωτάει κάποιους από μια φυλή Ινδών που έχει στην αυλή του τι κάνουν με τους νεκρούς τους και κείνοι του απαντούν: φυσικά και τους τρώμε. Δεν θα τους καίγατε, ρωτάει ο Δαρείος, κι εκείνοι απορούν και ενίστανται. Ρωτάει μετά μια ομάδα Ελλήνων τι κάνουν εκείνοι με τους νεκρούς τους και οι Έλληνες του απαντούν: φυσικά και τους καίμε. Δεν θα τους τρώγατε, ρωτάει ο Δαρείος, κι εκείνοι με τη σειρά τους απορούν και ενίστανται. Η εθιμική τελετουργία ταφής είναι διαφορετική για κάθε λαό, κι όσο κι αν φαίνεται παράλογο στους μεν το έθιμο των δε, δεν πρόκειται παρά για το νόμο της φυλής. Τώρα, πού τον βρήκε το νόμο η φυλή, αυτό είναι ένα ερώτημα. Και μάλιστα εξαιρετικής σπουδαιότητας, στο οποίο θα επανέλθω. Σε ένα πρώτο πάντως επίπεδο, το να δεχθεί κανείς τη διαφορετικότητα σημαίνει πως διακρίνει ήδη πως υπάρχουν πράγματα που είναι φύσει και που φυσικά δεν αλλάζουν, και πράγματα που είναι νόμω και που μπορούν να αλλάξουν, αφού εξαρτώνται από τις ανθρώπινες θεσμίσεις και συμβάσεις εδώ ή αλλού. Όπως υπέροχα θα το διατυπώσει αργότερα ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια, η φωτιά μπορεί να καίει με τον ίδιο τρόπο κι εδώ και στην Περσία αλλά τα δίκαια μεταβάλλονται και αυτό που είναι δίκαιο για τον Έλληνα δεν είναι απαραίτητα δίκαιο και για τον Πέρση και τανάπαλιν. Γιατί βέβαια πρέπει πρώτα να είναι σε θέση να αντιληφθεί κανείς τη σχετικότητα των θεσμών για να μπορεί στη συνέχεια να τους αμφισβητήσει. Ας επανέλθω τώρα στο ερώτημα πού έθεσα πριν, πού βρήκε το νόμο η φυλή; Γιατί είναι βέβαια διαφορετικό να της δόθηκε από κάπου αλλού, τη φύση ας πούμε, τα πνεύματα, τους προγόνους ή τους θεούς, και είναι πάλι διαφορετικό να αναγνωρίζει κανείς πως πρόκειται για μια θέσμιση που η ίδια η φυλή έθεσε στον εαυτό της. Στην πρώτη περίπτωση ο Μωυσής παραλαμβάνει τούς νόμους κατευθείαν από το Θεό στο όρος Σινά, κι αν είσαι Εβραίος ή Χριστιανός δεν χωρά ούτε συζήτηση ούτε αμφιβολία, ο λόγος του Θεού έχει καθορίσει άπαξ και δια παντός το καλό και το κακό, το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνεις. Στη δεύτερη περίπτωση, μιλούμε απλώς για αυτονομία, και αυτόνομες κοινωνίες. Κοινωνίες δηλαδή που θέτουν κανόνες νόμους και περιορισμούς στον εαυτό τους, και που γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή πως αν κάτι δεν πηγαίνει καλά με αυτούς τους νόμους μπορούν κάλλιστα να τους αμφισβητήσουν, να τους ανατρέψουν, να τους αλλάξουν και να θέσουν στη θέση τους κάποιους άλλους κατά τη γνώμη τους καλύτερους και ούτω καθ’ εξής. Εδώ ακριβώς έγκειται και η ιδιαιτερότητα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ότι ο ίδιος θέτει σε αμφισβήτηση τον εαυτό του συγκρίνοντάς τον με άλλες κοινωνίες και άλλους πολιτισμούς. Και τι σημαίνει αμφισβητώ σε μια κοινωνία; Δεν σημαίνει απαραίτητα πως δεν τηρώ τους νόμους, μπορεί να τους τηρώ ακόμη κι αν βάλλω εναντίον τους μέχρι να καταφέρω να τους αλλάξω υπακούοντας μέχρι ενός σημείου στη βούληση της πλειοψηφίας, και βέβαια, αμφισβητώ δεν σημαίνει πως δεν έχω νόμους, αφού ο νόμος είναι αυτό που κάθε κοινωνία δημιουργεί για την ρύθμισή της και τη συνύπαρξη των μελών της. Με αυτή την έννοια το σύνθημα “απαγορεύεται το απαγορεύεται” δεν μπορεί να σταθεί. Κοινωνία δίχως κοινωνική θέσμιση δεν εννοείται, όπως και κοινωνική θέσμιση δίχως περιορισμούς και απαγορεύσεις πάλι δεν εννοείται. Είπαμε όμως τη διαφορά: είναι διαφορετικό να έχουμε αποδεχθεί απαγορεύσεις από κάποια υπερβατική αρχή κι είναι διαφορετικό εμείς οι ίδιοι να αποφασίζουμε για το τι απαγορεύεται και το τι επιτρέπεται.
4. Ο Πλάτων στο Σοφιστή τολμά να έρθει σε αντιπαράθεση με την απαγόρευση, να βασανίσει και να βιάσει τον πατρικό λόγο του Παρμενίδη (3), και δι’ αυτού, όλης της μέχρι τότε φιλοσοφικής παράδοσης που έχει κληρονομήσει. Η απαγόρευση του Παρμενίδη θα λειτουργήσει για τον Πλάτωνα προτρεπτικά:
“Αυτό δεν θα το αποδείξεις ποτέ, λέει, πως είναι τα μη όντα,
απ’ αυτό το δρόμο της έρευνας κράτα τη σκέψη μακριά.”(4)
Μην δοκιμάζεις, προς αυτή την κατεύθυνση δεν έχει νόημα, απέφευγε, μην επιτρέπεις στο νου να πάει προς τα εκεί. Όμως αν είναι έτσι όπως είπε ο Παρμενίδης, αν δηλαδή δεν υπάρχει το μη όν, αυτό δηλαδή που και ανέκφραστο και αδιανόητο και ανύπαρκτο είναι, πώς γίνεται να το λέμε; Και μόνο που το προφέρουμε του αποδίδουμε ύπαρξη, κι ακόμη, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει το ψέμα, πώς γίνεται οι σοφιστές να παρουσιάζουν, μέσω του ψευδούς λόγου, τα μη όντα για όντα; Πως είναι λοιπόν δυνατό να λέει κανείς ψέματα αφού λέγοντας ψέματα αναφέρεται σε κάτι που δεν υπάρχει; Έτσι ο Ελεάτης Ξένος, με συνεχείς απορίες κι επιχειρήματα, θα προχωρήσει την απιστία πολύ μακρύτερα απ’ την απαγόρευση του δασκάλου, αποδεικνύοντας πως υπάρχει πως είναι με κάποιο τρόπο το μη ον, και ταυτόχρονα πως δεν είναι με κάποιο τρόπο το όν, επιτελώντας την πατροκτονία και πηγαίνοντας τη σκέψη μπροστά. Και για να πάει ακριβώς η σκέψη μπροστά, πρέπει να μπορεί κανείς να θέσει υπό αμφισβήτηση ακόμη και τον πατρικό λόγο, σημαίνει πως για τη σκέψη δεν υπάρχουν στεγανά, κλειστές σημασίες, δόγματα και υπερβατικά πρέπει. Και για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει που μπορεί και που δεν μπορεί να παραβεί τους νόμους και τους κανόνες. Και βέβαια είπαμε ποιους κανόνες. Έτσι, δεν αναρωτιέται και δεν αμφισβητεί κάποιος το νόμο της βαρύτητας, δεν πέφτει ας πούμε απ’ τον τέταρτο όροφο για να πάει κόντρα σε ένα φυσικό νόμο και να δει τι θα γίνει, δεν έχει νόημα, όμως αμφισβητεί, ή έχει, αν έχει, τη δυνατότητα να αμφισβητήσει με επιχειρήματα το λόγο του πατέρα, του δασκάλου, ή των προγόνων. Κι αυτό σημαίνει πως το τι είναι επιτρεπτό και τι όχι, παύει να είναι καθορισμένο μια για πάντα, εκεί που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο να αμφισβητηθεί, εκεί που μέχρι πρότινος κάτι εθεωρείτο αυτονόητο και ούτε καν να απαγορευτεί δεν χρειαζόταν, αρχίζει στο εξής να συζητείται και να μπαίνει σε αμφισβήτηση.
5. Η λογοκρισία υπάρχει σε διάφορες μορφές και υπάρχει ενδεχομένως από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αν και σήμερα είναι θεωρητικά αποδεκτό πως κάθε άνθρωπος έχει αναφαίρετο δικαίωμα στην γνώση και την πληροφορία δίχως περιορισμούς, δύσκολα θα συναντήσουμε κάτι τέτοιο στην πράξη. Φυσικά οι μέθοδοι αλλάζουν ανάλογα με τα πολιτεύματα και τα καθεστώτα, τις ιδέες, τις συνήθειες και την ηθική που επικρατεί σε κάθε χώρα και κάθε εποχή.
Σχετικά με το διαδίκτυο, για να επανέλθω στο θέμα με το οποίο ξεκίνησα, η Διεθνής Αμνηστία προειδοποιεί ότι το διαδίκτυο «μπορεί να γίνει αγνώριστο» αν δεν αναληφθεί δράση για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ελευθεριών του. Ο «ιός της καταστολής του Ίντερνετ» έχει εξαπλωθεί σε σημαντικό βαθμό, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό. Παράλληλα, η Διεθνής Αμνηστία κατηγορεί Google, Yahoo και Microsoft για συνέργεια. Ο διευθυντής της καμπάνιας για την ελευθερία του Ίντερνετ της Διεθνούς Αμνηστίας, δήλωσε ότι «το κινεζικό μοντέλο ενός Ίντερνετ που επιτρέπει την οικονομική ανάπτυξη αλλά όχι την ελεύθερη έκφραση εξαπλώνεται με ανησυχητικό ρυθμό σε άλλες χώρες», και πρόσθεσε ότι «αν δεν κάνουμε κάτι, το διαδίκτυο θα γίνει αγνώριστο μέσα στα επόμενα χρόνια». (5)
Σχετικά με το διαδίκτυο, για να επανέλθω στο θέμα με το οποίο ξεκίνησα, η Διεθνής Αμνηστία προειδοποιεί ότι το διαδίκτυο «μπορεί να γίνει αγνώριστο» αν δεν αναληφθεί δράση για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ελευθεριών του. Ο «ιός της καταστολής του Ίντερνετ» έχει εξαπλωθεί σε σημαντικό βαθμό, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό. Παράλληλα, η Διεθνής Αμνηστία κατηγορεί Google, Yahoo και Microsoft για συνέργεια. Ο διευθυντής της καμπάνιας για την ελευθερία του Ίντερνετ της Διεθνούς Αμνηστίας, δήλωσε ότι «το κινεζικό μοντέλο ενός Ίντερνετ που επιτρέπει την οικονομική ανάπτυξη αλλά όχι την ελεύθερη έκφραση εξαπλώνεται με ανησυχητικό ρυθμό σε άλλες χώρες», και πρόσθεσε ότι «αν δεν κάνουμε κάτι, το διαδίκτυο θα γίνει αγνώριστο μέσα στα επόμενα χρόνια». (5)
Σε μια έρευνα που έκαναν βρετανικά και αμερικανικά πανεπιστήμια διαπιστώθηκε ότι είκοσι έξι από τις σαράντα χώρες που μελετήθηκαν λογοκρίνουν το διαδίκτυο, απαγορεύοντας την πρόσβαση σε ιστοσελίδες που περιέχουν πολιτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές ή πολιτιστικές πληροφορίες. Η ένωση των πανεπιστημίων Χάρβαρντ, Τορόντο, Οξφόρδης και Κέμπριτζ (Open Net Initiative), παρατηρεί ότι κυβερνήσεις χωρών της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής δεν επιτρέπουν στους πολίτες να έχουν πρόσβαση στις λεγόμενες "ευαίσθητες" πληροφορίες που αφορούν την πολιτική, τη θρησκεία και τη σεξουαλικότητα. "Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η λογοκρισία εξελίσσεται όσο βελτιώνονται τα εργαλεία του διαδικτύου" σημειώνεται στην έρευνα. Έτσι, σήμερα, αντί να μπλοκάρονται μόνο οι ιστοσελίδες που αναφέρονται στα συγκεκριμένα θέματα, υπάρχει η δυνατότητα να αποκλείεται η πρόσβαση σε ολόκληρες εφαρμογές, όπως είναι το YouTube, το Skype και οι χάρτες του Google. Στο στόχαστρο έχουν μπει επίσης τα blog, τα πολιτικά κόμματα, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις. Από τις 26 χώρες που εφαρμόζουν λογοκρισία ορισμένες (Ιράν, Κίνα, Σαουδική Αραβία) μπλοκάρουν πολλά θέματα ενώ άλλες έχουν συγκεκριμένους στόχους, όπως η Νότια Κορέα που αποκλείει μόνο την πρόσβαση σε ιστοσελίδες προσκείμενες στη Βόρεια Κορέα. Έξι χώρες ασκούν πολιτική λογοκρισία (Μιανμάρ, Κίνα, Ιράν, Συρία, Τυνησία και Βιετνάμ), τέσσερις στοχεύουν στα κοινωνικά θέματα (Σαουδική Αραβία, Ιράν, Τυνησία, Υεμένη) και πέντε σε εξτρεμιστικές ή αντιπολιτευόμενες ιστοσελίδες (Μιανμάρ, Κίνα, Ιράν, Πακιστάν, Νότια Κορέα). (6)
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν πως το διαδίκτυο είναι ένα τεράστιο και αχανές σουπερμάρκετ, πως υπόκειται καταρχήν στους νόμους της αγοράς, πως καθοδηγείται από μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και στρατηγικές όπως αυτή του μάρκετινγκ, πως ελέγχεται και υπόκειται σε περιορισμούς, όπως άλλωστε και κάθε καινούργια τεχνολογία, και πως μπορεί ανά πάσα στιγμή να λογοκριθεί ανάλογα με τις περιστάσεις. Ας μην ξεχνάμε πως ενώ μπορεί να είναι ένα πολύ ωφέλιμο και χρήσιμο εργαλείο πληροφόρησης, δεν υποκαθιστά από μόνο του ούτε τη γνώση, ούτε την κριτική σκέψη, ούτε την παιδεία. Μπορεί να ευνοεί και να συντείνει στην ανθρώπινη επικοινωνία εφόσον γίνεται έλλογη χρήση, στην πραγματικότητα όμως δεν είμαστε ακόμη σε θέση να ξέρουμε με τι τρόπο θα επηρεάσει την ψυχοσύνθεση και την κοινωνικότητα των νέων γενιών που μεγαλώνουν ήδη αναπόφευκτα αγκαλιά με ένα laptop.
6. Το πρώτο απ’ τα δύο περιστατικά που θα αναφερθώ κλείνοντας αυτή τη μικρή εισήγηση, βρίσκεται πίσω, σε κάποιο Νοέμβριο των παιδικών μου χρόνων, και είναι μια αίσθηση περισσότερο, κάτι μισοξεχασμένες εικόνες αλλά και μια παράξενη απορία που μου είχε δημιουργηθεί εκείνο το πρωινό. Πήγαινα ακόμη στο δημοτικό κι εκείνη τη μέρα το σχολείο είχε απρόσμενα τελειώσει νωρίτερα. Ο δάσκαλος μας έδιωξε ξαφνικά με την οδηγία να επιστρέψουμε δίχως καθυστέρηση στο σπίτι. Μας εξήγησε με ήρεμο όπως πάντα τρόπο πως είχε κηρυχτεί στρατιωτικός νόμος και απαγόρευση της κυκλοφορίας, πως και την επαύριον δεν θα είχαμε σχολείο, και πως αυτό θα ίσχυε μέχρι νεωτέρας. Ήταν κατά τι πιο σοβαρός εκείνη τη μέρα κι έδειχνε στενοχωρημένος. Επικράτησε ταραχή, ένιωσα κι εγώ στην αρχή κάποιον αδιόρατο φόβο. Είχαμε φασαρίες στο Πολυτεχνείο, τώρα τι είδους φασαρίες είχαμε και τι τις είχε προκαλέσει, αυτά σκεφτόμουν φεύγοντας από το σχολείο. Αναρωτιόμουν τι μπορούσε να σημαίνει η απαγόρευση της κυκλοφορίας στη μικρή μας πόλη, ποιος θα το πίστευε, εκεί που λίγο ή πολύ γνώριζε ο ένας τον άλλο κι όλα κύλαγαν ήσυχα πάντοτε και ομαλά, τί φασαρίες, τί θα μπορούσε άραγε να συμβεί, ήταν ποτέ δυνατό; Δεν πήρα θυμάμαι το συνηθισμένο δρόμο της επιστροφής, ξεπερνώντας το φόβο, έκαμα μια μεγάλη βόλτα, πέρασα από την πλατεία, περπάτησα μετά προς τη λίμνη. Ομίχλη ως συνήθως και υγρασία, έρημοι κι άδειοι οι δρόμοι, ούτε αυτοκίνητα, ούτε ερπύστριες κι αν συναντούσα που και που κανέναν πεζό κρυβόμουν ή έκανα πως έμπαινα σε κάποιο σπίτι, και μόλις εκείνος εξαφανίζονταν απ’ το οπτικό μου πεδίο ξανάβγαινα και συνέχιζα την πορεία μου.
Το δεύτερο περιστατικό βρίσκεται κι αυτό σε κάποιο Νοέμβριο, των εφηβικών μου αυτή τη φορά χρόνων. Ήμουν στο Λύκειο πια και αρκετά μεγαλύτερος ώστε να έχουν εξηγηθεί κάποιες πρώιμες απορίες, όμως, είχα αναπόφευκτα οδηγηθεί σε άλλες πιο σύνθετες αγωνίες, όπως τα κορίτσια, τα ποιήματα ή η πολιτική, αφού εκείνα τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ένιωθες γύρω ένα εκρηκτικό και συνάμα δημιουργικό κλίμα, βιβλία που άλλαζαν χέρια, πρωτοποριακά φιλμ στη λέσχη στο Πανεπιστήμιο, παρέες με κιθάρες στο πάρκο, μεταμεσονύχτιες συζητήσεις και τσίπουρα στο μαγικό καφενείο του Τσουκάνη που πια δεν υπάρχει. Ήταν η μέρα του Πολυτεχνείου, θα γινόταν πορεία το πρωί και μια εκδήλωση μετά στο Πανεπιστήμιο. Υπήρχε βέβαια απαγόρευση για όλα αυτά, όμως εκείνα τα πρώτα χρόνια η συγκεκριμένη επέτειος σήμαινε ακόμη και τα πράγματα δεν είχαν εκφυλιστεί. Πήγαινα λοιπόν εκείνο το πρωί μέσα στην ομίχλη, γνωρίζοντας πως η παράβαση που είχα αποφασίσει να κάνω ήταν διπλή. Και αδικαιολόγητη απουσία από το σχολείο και συμμετοχή στην απαγορευμένη πορεία και εκδήλωση. Πήγαινα και φοβόμουν και λίγο, όμως ήμουν με κάποιο παράξενο τρόπο σίγουρος πως έκανα το σωστό. Απήγγειλα θυμάμαι ένα ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου σε κείνη την εκδήλωση, και όταν ξαφνικά τα μεγάφωνα με ανήγγειλαν για ν’ ανέβω στο βήμα, το όνομά μου ακούστηκε τόσο δυνατά, που μου φάνηκε πως ακούστηκε σε όλη την μικρή μας πόλη.
6. Το πρώτο απ’ τα δύο περιστατικά που θα αναφερθώ κλείνοντας αυτή τη μικρή εισήγηση, βρίσκεται πίσω, σε κάποιο Νοέμβριο των παιδικών μου χρόνων, και είναι μια αίσθηση περισσότερο, κάτι μισοξεχασμένες εικόνες αλλά και μια παράξενη απορία που μου είχε δημιουργηθεί εκείνο το πρωινό. Πήγαινα ακόμη στο δημοτικό κι εκείνη τη μέρα το σχολείο είχε απρόσμενα τελειώσει νωρίτερα. Ο δάσκαλος μας έδιωξε ξαφνικά με την οδηγία να επιστρέψουμε δίχως καθυστέρηση στο σπίτι. Μας εξήγησε με ήρεμο όπως πάντα τρόπο πως είχε κηρυχτεί στρατιωτικός νόμος και απαγόρευση της κυκλοφορίας, πως και την επαύριον δεν θα είχαμε σχολείο, και πως αυτό θα ίσχυε μέχρι νεωτέρας. Ήταν κατά τι πιο σοβαρός εκείνη τη μέρα κι έδειχνε στενοχωρημένος. Επικράτησε ταραχή, ένιωσα κι εγώ στην αρχή κάποιον αδιόρατο φόβο. Είχαμε φασαρίες στο Πολυτεχνείο, τώρα τι είδους φασαρίες είχαμε και τι τις είχε προκαλέσει, αυτά σκεφτόμουν φεύγοντας από το σχολείο. Αναρωτιόμουν τι μπορούσε να σημαίνει η απαγόρευση της κυκλοφορίας στη μικρή μας πόλη, ποιος θα το πίστευε, εκεί που λίγο ή πολύ γνώριζε ο ένας τον άλλο κι όλα κύλαγαν ήσυχα πάντοτε και ομαλά, τί φασαρίες, τί θα μπορούσε άραγε να συμβεί, ήταν ποτέ δυνατό; Δεν πήρα θυμάμαι το συνηθισμένο δρόμο της επιστροφής, ξεπερνώντας το φόβο, έκαμα μια μεγάλη βόλτα, πέρασα από την πλατεία, περπάτησα μετά προς τη λίμνη. Ομίχλη ως συνήθως και υγρασία, έρημοι κι άδειοι οι δρόμοι, ούτε αυτοκίνητα, ούτε ερπύστριες κι αν συναντούσα που και που κανέναν πεζό κρυβόμουν ή έκανα πως έμπαινα σε κάποιο σπίτι, και μόλις εκείνος εξαφανίζονταν απ’ το οπτικό μου πεδίο ξανάβγαινα και συνέχιζα την πορεία μου.
Το δεύτερο περιστατικό βρίσκεται κι αυτό σε κάποιο Νοέμβριο, των εφηβικών μου αυτή τη φορά χρόνων. Ήμουν στο Λύκειο πια και αρκετά μεγαλύτερος ώστε να έχουν εξηγηθεί κάποιες πρώιμες απορίες, όμως, είχα αναπόφευκτα οδηγηθεί σε άλλες πιο σύνθετες αγωνίες, όπως τα κορίτσια, τα ποιήματα ή η πολιτική, αφού εκείνα τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ένιωθες γύρω ένα εκρηκτικό και συνάμα δημιουργικό κλίμα, βιβλία που άλλαζαν χέρια, πρωτοποριακά φιλμ στη λέσχη στο Πανεπιστήμιο, παρέες με κιθάρες στο πάρκο, μεταμεσονύχτιες συζητήσεις και τσίπουρα στο μαγικό καφενείο του Τσουκάνη που πια δεν υπάρχει. Ήταν η μέρα του Πολυτεχνείου, θα γινόταν πορεία το πρωί και μια εκδήλωση μετά στο Πανεπιστήμιο. Υπήρχε βέβαια απαγόρευση για όλα αυτά, όμως εκείνα τα πρώτα χρόνια η συγκεκριμένη επέτειος σήμαινε ακόμη και τα πράγματα δεν είχαν εκφυλιστεί. Πήγαινα λοιπόν εκείνο το πρωί μέσα στην ομίχλη, γνωρίζοντας πως η παράβαση που είχα αποφασίσει να κάνω ήταν διπλή. Και αδικαιολόγητη απουσία από το σχολείο και συμμετοχή στην απαγορευμένη πορεία και εκδήλωση. Πήγαινα και φοβόμουν και λίγο, όμως ήμουν με κάποιο παράξενο τρόπο σίγουρος πως έκανα το σωστό. Απήγγειλα θυμάμαι ένα ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου σε κείνη την εκδήλωση, και όταν ξαφνικά τα μεγάφωνα με ανήγγειλαν για ν’ ανέβω στο βήμα, το όνομά μου ακούστηκε τόσο δυνατά, που μου φάνηκε πως ακούστηκε σε όλη την μικρή μας πόλη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Ο διάλογος είναι μια συνομιλία από το forum FSRC-Greece στο διαδίκτυο (5,6 Οκτώβριου 2006), έγινε διόρθωση μόνο στα ορθογραφικά σφάλματα ώστε να μπορεί να διαβαστεί.
(2) Herodotus: Historiae (Book 3, Section 38, line 1-21)
(3) Ο Παρμενίδης γεννήθηκε στην Ελέα, ελληνική αποικία των Φωκαέων στη δυτική κάτω Ιταλία, νότια του κόλπου του Σαλέρνο, το 540 π.Χ. Έγραψε το φιλοσοφικό ποίημα “Περί φύσεως” από το οποίο έχουν διασωθεί αποσπάσματα. Μαθητής του Ξενοφάνη, που ήταν και ο Ιδρυτής της Ελεατικής σχολής, και δάσκαλος του Ζήνωνα. Θυμίζω εδώ, γιατί η δημιουργία σκέψης και φιλοσοφίας χρειάζεται κάποιου είδους συνθήκες, το σχόλιο του Κορνήλιου Καστοριάδη (Η ελληνική ιδιαιτερότητα, εκδόσεις Κριτική, 2007) για τη διαφορά των ελληνικών αποικιών από τις αποικίες των Φοινίκων, των Εβραίων αργότερα της διασποράς, ή τις ρωμαϊκές. «Δεν πρόκειται για ανθρώπους που μεταφέρουν μαζί τους νόμους της πατρίδας. Οι Έλληνες φεύγουν με μερικά αγάλματα των πατροπαράδοτων θεών, αλλά μόλις εγκατασταθούν συγκροτούν δική τους νομοθεσία ή αναθέτουν το έργο αυτό σε ξένο νομοθέτη.»
(4) Πλάτωνος Σοφιστής (258c6-258d3), μετάφραση Δημήτρη Γληνού:
ΞΕΝΟΣ: Ξέρεις λοιπόν, πως στην απιστία μας προς τον Παρμενίδη προχωρήσαμε πολύ μακρύτερα απ’ ότι αυτός μας απαγόρευσε;
ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Μα γιατί;
ΞΕΝΟΣ: Γιατί εμείς, σπρώχνοντας την έρευνά μας ακόμη πιο μπρος, του αποδείξαμε πολύ περισσότερα απ’ όσα εκείνος μας είχε απαγορεύσει να εξετάσουμε.
ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ: Πώς;
ΞΕΝΟΣ: Εκείνος λέει, θαρρώ: “Αυτό δεν θα το αποδείξεις ποτέ, τα μη όντα πως είναι, κάλλιο από τούτο το δρόμο της έρευνας τράβα το νου”.
(5) Καθημερινή 06/06/2007
(6) Λογοκρισία και Διαδίκτυο, www.skai.gr
